Quá trình tổng hợp acid béo bão hoà từ acetylCoA xảy ra ở tất cả các mô nhưng đặc biệt rất mạnh trong gan, mô mõ, ruột và tuyến vú của các loài động vật cấp cao. Sự tổng hợp cũng như sự oxy hóa acid béo được xảy ra theo những con đường khắc nhau với sự xúc tác bởi các hệ enzym khác nhau và ở các vị trí khác nhau trong tế bào. Acid béo được tổng hợp bởi những nguyên liệu từ lipid hoặc không phải lipid. Người ta biết ít nhất 3 quá trình tổng hợp acid béo: ở bào tương, trong ty thể và ở microsom; trong đó sự tổng hợp acid béo ở bào tương đóng vai trò chủ yếu.
Tổng hơp acid béo ở bào tương tế bào
Nguyên liệu: là acetylCoA-được hình thành trong ty thể (do quá trình khử carboxyl oxy hóa pyruvat, oxy hóa một số acid amin, oxy hóa acid béo) và được vận chuyển ra bào tương theo hai cách:
+ Nhờ hệ thống vận chuyển tricarboxylat (1)
Trong ty thể: acetylCoA + oxaloacetat -» citrat + HSCoA
Bào tương: citrat + ATP + HSCoA -» oxaloacetat + ADP + Pi + acetylCoA
+ Nhờ chất vận chuyển carnitin
Chất trung gian để tổng hợp acid béo là malonylCoA: chất này được hình thành nhờ enzym acetyl CoA carboxylase xúc tác. Enzym này có 3 vùng chức < năng: protein mang biotin, biotin carboxylase hoạt hóa C02 bằng cách gắn C02 với nguyên tử N của vòng biotin nhờ phản ứng phụ thuộc ATP và trans carboxylase làm nhiệm vụ vận chuyển C02 được hoạt hóa từ biotin đến acetyl CoA để tạo thành malonyl CoA. Quá trình trên có thể tóm tắt như sau:
HCO3- + l-r + ATP
Biotin carboxylase ADP + ( p )
Chu trình tổng hợp acid béo: gồm 6 phản ứng liên tiếp nhau do 6 enzym I của hệ thống tổng hợp acid béo xúc tác. Hệ thống này là phức hợp multienzym Ị gọi là acid béo synthase, gồm 6 enzym và một protein không có hoạt tính enzym:
ACP – acyltransferase (AT)
ACP – malonyltransferase (MT)
P-cetoacyl – ACP synthase (KS)
P-cetoacyl – ACP reductase (KR)
P-hydroxyacyl – ACP dehydratase (HD) enoyl – ACP reductase (ER) protein mang nhóm acyl (ACP = acyl carrier protein)
Phức hợp multienzym có 2 nhóm -SH: -SH trung tâm (- SH thuộc ACP) và -SH ngoại vi (-SH của cystein trong phân tử KS):
+ Sự tạo thành acetyl ACP và malonyl ACP: sau bước này, phức hợp multienzym được khởi động để sẵn sàng thực hiện chuỗi phản ứng gắn hai mẩu acetyl với nhau, phức hợp mang nhóm acetyl este hóa với -SH ngoại vi và nhóm malonyl este hóa với -SH trung tâm.
+ Phản ứng ngưng tụ: dưói tác dụng của KS, nhóm acetyl được chuyển đến c2 của nhóm mglonyl và đồng thời khử carboxyl.
+ Phản ứng khử lần 1: xúc tác bởi KR + Phản ứng khử nước: xúc tác bởi HD +Phản ứng khử lần 2: xúc tác bởi ER
Sau 6 phản ứng, butyryl ACP được hình thành, nhóm butyryl được chuyển sang -SH của KS, tạo điều kiện cho -SH của ACP tiếp nhận nhóm malonyl mới từ malonylCoA để tiếp tục các phản ứng trên (Hình 8.11) cho đến khi palmityl ACP được tạo ra.
Gốc palmityl có thể được giải phóng, tạo acid palmitic tự do dưới tác dụng của thioesterase; hoặc có thể được chuyển sang phân tử coenzym A, tạo palmitylCoA. Với hầu hết cơ thể sống, sự tổng hợp acid béo ở bào tương sẽ dừng lại khi acid palmitic được tạo thành (có thể do tính đặc hiệu của KS với chiều dài gốic acyl mà nó tiếp nhận).
0 nhận xét:
Đăng nhận xét